Το σκιάχτρο

 Μια άλλη (αλλά και ενδιαφέρουσα) προσέγγιση της συγκυρίας την οποία αναδημοσιεύουμε από το ιστολόγιο aformi

Οι υπογραμμίσεις δικές μας

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Στην Ελλάδα επιβλήθηκε κυβέρνηση εκτάκτου ανάγκης. 

Ένας παγκόσμιος τραπεζίτης, άγνωστος στο λαό (θα ήταν ήδη μισητός εάν ήταν γνωστός) ανέλαβε χρέη πρωθυπουργού, χωρίς να έχει εκλεγεί ποτέ, ούτε καν σαν διαμερισματικός σύμβουλος. 

Τρία κόμματα συμμετάσχουν στην κυβέρνηση, και απ’ αυτά τα δύο μεγάλα είχαν κατέβει στις προηγούμενες εκλογές ζητώντας από τον κόσμο να τα ψηφίσει για να κυβερνήσουν μόνα τους. Αν θυμόμαστε (έχουν περάσει πολλές δεκαετίες ιστορικού χρόνου από τότε), κέρδισε τότε τις εκλογές το κόμμα το οποίο είχε υποσχεθεί άμεση βελτίωση του επιπέδου ζωής των εργαζόμενων. Δηλαδή φτιάχτηκε μια κυβέρνηση ενάντια στην συνολική εκλογική απόφαση του λαού και επίσης φτιάχτηκε για να μην γίνουν εκλογές.

Οι κριτικές εναντίον αυτής της κυβέρνησης έχουν ήδη ξεκινήσει. 

Οι περισσότερες εστιάζουν στις πιέσεις της Ε.Ε. και των “αγορών”, με τις οποίες προέκυψε αυτή η κυβέρνηση. Πρόκειται για μια κυβέρνηση και έναν πρωθυπουργό που επέβαλλαν οι “αγορές”, το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η Ε.Ε. κτλ. για να περιορίσει τη δημοκρατία και να υπογράψει συμφωνίες εκχώρησης εθνικής κυριαρχίας. Η εικόνα μιας χώρας υπό κατοχή φαίνεται να ολοκληρώνεται.

Στην πραγματικότητα όμως την τρικομματική κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας με ένα τραπεζίτη πρωθυπουργό δεν την επέβαλλαν εξωτερικοί παράγοντες. Την επέβαλλε το εργατικό κίνημα. Είναι μια κυβέρνηση-όπλο της αστικής τάξης εναντίον του εργατικού κινήματος. Από αυτή την ιδιότητά της πηγάζει ο αντιδημοκρατικός της χαρακτήρας και όχι από την παραβίαση κάποιων συνταγματικών διατάξεων.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αντιμετώπισε από τις αρχές του φθινοπώρου μία σειρά από κινηματικά ξεσπάσματα που κορυφώθηκαν με τη 48ωρη γενική απεργία στις 19 και 20 Οκτώβρη και τις πανελλαδικές επιθέσεις εναντίον κάθε “θεσμικού” οργάνου του αστικού κράτους που τόλμησε να παρουσιαστεί στις παρελάσεις της 28 Οκτωβρίου, από τον πρόεδρο της δημοκρατίας μέχρι κοινοτάρχες. 

Η κυβέρνηση αυτή λοιπόν είχε γίνει άχρηστη για την αστική τάξη, καθώς από στιγμή σε στιγμή κινδύνευε να καταρρεύσει. Οι βουλευτές της δεν μπορούσαν να αντέξουν περισσότερο να τους κυνηγάνε οι χτεσινοί τους ψηφοφόροι.

Η πρώτη, ομολογουμένως πανικόβλητη αντίδραση ενός πρωθυπουργού του οποίου τα πολιτικά κριτήρια είχαν αμβλυνθεί και θολώσει από την κοινωνική απομόνωση του κόμματός του και από την μέριμνα διασφάλισης οδών προσωπικής σωτηρίας, ήταν το δημοψήφισμα. Ένα δημοψήφισμα το οποίο, όποιο κι αν ήταν το τυπικό του ερώτημα, επί της ουσίας θα έθετε στην κρίση του λαού την κεντρική πολιτική και οικονομική επιλογή του ελληνικού καπιταλισμού: την παραμονή στο ευρώ και κατ’ επέκτασιν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Υπό “κανονικές συνθήκες” ένα τέτοιο δημοψήφισμα θα ήταν εύκολη υπόθεση για την ελληνική άρχουσα τάξη και “υπό κανονικές συνθήκες” η κίνηση του Παπανδρέου θα ήταν έξυπνη. Η ΝΔ θα αναγκάζονταν να ρίξει κι αυτή τις δυνάμεις του κομματικού της μηχανισμού για να πείσει τον κόσμο ότι η έξοδος από το ευρώ θα είναι η καταστροφή, τα ΜΜΕ ήδη άρχισαν να υποστηρίζουν στα σοβαρά ότι την επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος η χώρα μαζί με τους κατοίκους της θα καταποντίζονταν, όπως η μυθική Ατλαντίδα και η αριστερά, δεν θα τολμούσε να δημιουργήσει πρόβλημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υπέρ της παραμονής της χώρας στο ευρώ και το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι μέχρι να φτάσουμε στη “λαϊκή εξουσία” (δηλαδή να κερδίσει το ΚΚΕ αυτοδυναμία) θα πρέπει να παραμένουμε στο ευρώ και την Ε.Ε.. Ο Παπανδρέου ενδεχομένως να είχε σκεφτεί ότι ακόμα και οι αναρχικοί δεν θα του δημιουργούσαν πρόβλημα, γιατί οι αναρχικοί δεν ψηφίζουν. Ήταν λοιπόν μια έξυπνη κίνηση, αλλά σε συνθήκες όξυνσης της ταξικής πάλης δεν υπάρχουν έξυπνες κινήσεις. Και στην Ελλάδα η ταξική πάλη έχει γίνει άγρια.

 Αυτό που δεν υπολόγισε ο Παπανδρέου ήταν αυτό που κατάλαβαν όλοι οι υπόλοιποι, από τα κόμματα της αντιπολίτευσης μέχρι τις κορυφές της Ε.Ε.

Όταν επί ένα χρόνο κατεβαίνουν εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου στο δρόμο και επιχειρούν να εισβάλουν στη βουλή, όταν εκδιώκεται από τις παρελάσεις ο πρόεδρος της δημοκρατίας, όταν μία κυβέρνηση καταρρέει και τα κόμματα δεν μπορούν αν φτιάξουν νέα κυβέρνηση αν δεν έχει πρωθυπουργό μη εκλεγμένο πρόσωπο… τότε το πιθανότερο είναι πώς ένα τέτοιο δημοψήφισμα θα έδινε ένα πανηγυρικό “Όχι”, το οποίο θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου για ολόκληρη της Ε.Ε.. Στην Ελλάδα μετά από ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να σταθεί καμιά κυβέρνηση που θα επιχειρούσε να συνεχίσει μία πολιτική υπογραφής μνημονίων και στην υπόλοιπη Ευρώπη θα δημιουργούνταν ένα κακό παράδειγμα… δημοκρατίας.

Η ιδέα του δημοψηφίσματος εγκαταλείφθηκε και η ΝΔ και τα υπόλοιπα κόμματα ζήτησαν τότε εκλογές. Ήταν σε γενικές γραμμές ένα λογικό αίτημα. Η ΝΔ θα ήταν σίγουρα πρώτο κόμμα και ίσως με λίγη καλή τύχη, να έπαιρνε ακόμα και αυτοδυναμία. Το πιθανότερο βέβαια “σενάριο” θα ήταν μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας με όσους δεχόταν να συνεργαστούν (και απ’ ό,τι φάνηκε θα ήταν πολλοί), η οποία ίσως θα κέρδιζε ακόμα και μια “περίοδο χάριτος”, για να περάσει μερικά κρίσιμα νομοσχέδια. Οπωσδήποτε θα ήταν μια καινούρια κυβέρνηση, η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει με ρωμαλέο τρόπο το κίνημα.

Όμως το ΠΑΣΟΚ δεν συμφωνούσε. 

Αν γινόταν τώρα εκλογές, πολύ πιθανόν τα ποσοστά που θα έπαιρνε θα το κατέτασσαν στην εξωκοινοβουλευτική κεντρο-“αριστερά”. Το αστικό πολιτικό σύστημα δεν έχει προβλέψει μια τέτοια θέση. Αντιθέτως, το πολιτικό σύστημα με το οποίο οργανώνεται και ασκείται η εξουσία της αστικής τάξης, είναι δομημένο με έναν τέτοιο τρόπο, που η κεντρο-“αριστερά” είναι ένας από τους βασικούς του πυλώνες. Το πιο σοβαρό όμως πρόβλημα ήταν ότι οι εκλογές τώρα, δηλαδή πριν από την υπογραφή της δανειακής σύμβασης, θα ήταν αντικειμενικά εκλογές με τις οποίες ο κόσμος θα ψήφιζε εναντίον της δανειακής σύμβασης, εξαναγκάζοντας όλα τα κόμματα, να πάρουν προεκλογικά υπ’ όψιν τους τη γενική διάθεση του κόσμου, προκειμένου να κερδίσουν ψήφους. Και αυτό ισχύει και για την ΝΔ (μόνο όταν αποφεύχθηκε η προοπτική για εκλογές άμεσα, ο Σαμαράς ξεκαθάρισε ότι θα ψηφίσει τη δανειακή σύμβαση). 

Μια αυτοδύναμη κυβέρνηση ΝΔ ή μια κυβέρνηση συνεργασίας κάτω από την ΝΔ, θα έπρεπε να διαχειριστεί μία κατάσταση ανάλογη με αυτή που προσπάθησε να διαχειριστεί το ΠΑΣΟΚ από τον Ιούνιο μέχρι τα τέλη του Οκτώβρη. Η φθορά μιας τέτοιας κυβέρνησης θα επέρχονταν με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από την φθορά που υπέστει το ΠΑΣΟΚ μέσα σε διάστημα δύο χρόνων. Τα κοινωνικά στηρίγματα της ΝΔ, δηλαδή τα τμήματα της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης, βρίσκονται ήδη σε μία διαδικασία απομάκρυνσης από το κόμμα “τους”.

Να το πούμε κάπως σχηματικά: εάν η πτώση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ οδηγούσε σε εκλογές, αυτό θα ερμηνεύονταν από το κίνημα, σαν μια πρώτη νίκη. Έπεσε ο πρώτος, σειρά έχει ο δεύτερος…

Το ηλίθιο σλόγκαν που λέει ότι στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα, απέκτησε ξαφνικά μια απροσδόκητη επικαιρότητα, αλλά από την ανάποδη: 

η δημοκρατία είναι ένα αδιέξοδο για την άρχουσα τάξη, γιατί μέσα σε συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης και ταξικής πόλωσης, υπάρχει ο κίνδυνος, ακόμα και αυτό το άθλιο σύστημα εξαπάτησης του λαού, που είναι η αστική δημοκρατία, να χρησιμοποιηθεί από τις μάζες σαν ένα μέσο για να παρέμβει στις πολιτικές εξελίξεις. Έστω κι αν αυτό γίνει με τρόπο στρεβλό και επί της ουσίας χωρίς μεγάλη σημασία για τον αγώνα των μαζών.

Έτσι προέκυψε η σημερινή κυβέρνηση.

Η αστική τάξη έριξε όλο το βάρος των μηχανισμών της και των διεθνών της συμμαχιών, για να αποτρέψουν το ενδεχόμενο εκλογών και να επιβάλλουν μια κυβέρνηση, η οποία έχει τα χαρακτηριστικά του πολιτικού αμαλγάματος. Το κόμμα της σοσιαλδημοκρατίας, μαζί με το κόμμα της δεξιάς και μαζί με την ακροδεξιά. Στα αριστερά της έχει την “ψήφο ανοχής” της “Δημοκρατικής” “Αριστεράς” και την πολιτική στήριξη των οικολόγων. Αυτή η συμμαχία που μέχρι χθες θα θεωρούνταν ιδιόμορφη, μετατρέπει το ΛΑΟΣ σε δεξιά πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ και τη “Δημοκρατική” “Αριστερά” και τους οικολόγους σε αριστερή πτέρυγα του ΛΑΟΣ. Έχει σημασία να σκεφτούμε αυτή την κυβέρνηση με χωροταξικούς όρους, γιατί εκτός από κυβέρνηση εκτάκτου ανάγκης αποτελεί ταυτόχρονα και μια πρόβα για το μέλλον. Η δυναμική της χωροταξικής της οργάνωσης δείχνει ότι μπορεί να προκύψει σε λίγους μήνες μια κυβέρνηση, στην οποία ο Κουβέλης να είναι υφυπουργός με υπουργό τον Καρατζαφέρη στο ίδιο υπουργείο.

Τι πιστεύει η αστική τάξη ότι μπορεί να καταφέρει με μια τέτοια κυβέρνηση; 

Τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί που μιλάνε γι’ αυτό, υποστηρίζουν ότι έτσι θα αποκατασταθεί η αξιοπιστία της χώρας στο εξωτερικό, στις διαπραγματεύσεις της με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. 

Δεν είναι ψέμα, αλλά δεν είναι και αλήθεια. 

Θα πρέπει, όταν μιλάνε για αξιοπιστία της χώρας, να καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για την αξιοπιστία της ελληνικής άρχουσας τάξης και του κράτους της, για να έχουμε όλη την αλήθεια. Η αξιοπιστία τους είχε τρωθεί από την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, που έφτασε σε σημείο που να αποτελεί σοβαρή απειλή για την συνέχιση της ίδιας πολιτικής με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια πολιτικά εργαλεία. Οι Ευρωπαίοι “εταίροι” των Ελλήνων καπιταλιστών δεν ήταν διατεθειμένοι να δανείζουν μια χώρα, στην οποία η κυβέρνηση ήταν έτοιμη να καταρρεύσει από ώρα σε ώρα, ή ακόμα χειρότερα, να ανατραπεί από μία εργατική εξέγερση. Οι Έλληνες καπιταλιστές έπρεπε να φτιάξουν μια κυβέρνηση εκτάκτου ανάγκης για να αντιμετωπίσουν το εργατικό κίνημα. Έφτιαξαν λοιπόν ένα σκιάχτρο για να ξορκίσουν το φάσμα της εξέγερσης.

Και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο έσπευσαν να δώσουν σ’ αυτό το σκιάχτρο, όσο μπορούσαν περισσότερα αποκρουστικά χαρακτηριστικά. 

Ένα σκιάχτρο για να σκιάζει, πρέπει η όψη του να είναι αποκρουστική. 

Μια κυβέρνηση συνεργασίας για να φοβίσει το κίνημα, θα πρέπει να έχει μέσα και την ακροδεξιά. Τριανταεφτά χρόνια μετά τη πτώση της χούντας, η ακροδεξιά ξανά στην κυβέρνηση. 

Η σημειολογία αυτή αποκτάει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς η πρώτη σοβαρή μάχη που θα έχει να αντιμετωπίσει αυτή η κυβέρνηση θα είναι η διαδήλωση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη. Η κυβέρνηση αυτή δεν φτιάχτηκε για να διαμορφώσει μια συναίνεση, να ξεγελάσει τον κόσμο ότι θα καταφέρει κάτι, για να κερδίσει μια κάποια εμπιστοσύνη και μια περίοδο χάριτος. Ο ρόλος της είναι να τρομάξει το κίνημα, επισείοντας την απειλή της κλιμάκωσης της καταστολής. Μέχρι τώρα το κίνημα είχε απέναντί του μια ετοιμόρροπη κυβέρνηση η οποία από απεργία σε απεργία έχανε και από κάποιους βουλευτές, δημιουργώντας στην εργατική τάξη την αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να την πιέσει, ακόμα και να την ανατρέψει. Τώρα θα έχει απέναντί του το σύνολο σχεδόν των πολιτικών δυνάμεων του κοινοβουλίου, με εξαίρεση τις μικρές κοινοβουλευτικές δυνάμεις δύο αριστερών κομμάτων. Η αστική τάξη πιστεύει ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα δημιουργήσει απόγνωση στις πλατιές λαϊκές μάζες, ώστε να πάψουν να κατεβαίνουν στο δρόμο.

Όπως είπα και πιο πάνω, έφτιαξαν ένα σκιάχτρο για να ξορκίσουν το φάσμα της εξέγερσης. Έτσι όμως, το μόνο περιθώριο αντίδρασης που αφήνουν στον κόσμο είναι η εξέγερση. Μια κυβέρνηση η οποία στηρίζεται από το σύνολο σχεδόν των κοινοβουλευτικών κομμάτων, μόνο με εξέγερση μπορεί να πέσει.

Όμως απέχουμε μάλλον ακόμα από μια τέτοιας κλίμακας αναμέτρηση. 

Η κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας έχει ένα πλήθος αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά, παρ’ όλ’ αυτά όμως το περίβλημα αστικού κοινοβουλευτισμού εξακολουθεί να αποτελεί το μόνο διαθέσιμο πολιτικό εργαλείο της άρχουσας τάξης. Θα το εγκαταλείψει μόνο όταν δεν θα μπορεί πια να της χρησιμεύσει για να ασκεί την εξουσία της και όταν θα έχει πειραματιστεί αρκετά με άλλες μορφές κρατικής οργάνωσης. Και κυρίως όταν οι από κάτω, χωρίς να έχουν νικηθεί, θα έχουν εντούτοις οδηγηθεί σε κατάσταση κινηματικής απάθειας. Οι βουλευτές των αστικών κομμάτων του Μεσοπολέμου έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στον Μεταξά για να γίνει πρωθυπουργός. Ο Μεταξάς όμως έγινε δικτάτορας μόνο όταν το κίνημα, μετά την αποτυχία της εξέγερσης στη Θεσσαλονίκη, αποπροσανατολίστηκε και οδηγήθηκε σε αδράνεια.

Το σκιάχτρο της άρχουσας τάξης, όσο αποκρουστικό και να είναι, παραμένει παρ’ όλ’ αυτά ένα σκιάχτρο. Είναι απειλή, μόνο στο βαθμό που θεωρείται απειλή. Τα σκιάχτρα όταν στήνονται στα χωράφια προκαλούν συνήθως τρόμο στα πουλιά, τα οποία για κάποιες μέρες δεν πλησιάζουν. Σιγά – σιγά όμως καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για απάτη. Ύστερα από κάποιο διάστημα η μόνη χρησιμότητα του σκιάχτρου, είναι να ξεκουράζονται πάνω του τα πουλιά που ήρθαν να ρημάξουν τη σοδειά. Πολλές φορές το σκιάχτρο καταρρέει κάτω από το βάρος των πουλιών και σαπίζει μέσα στο χωράφι.

Η κυβέρνηση αυτή έχει όλες τις προδιαγραφές για να καταρρεύσει με μια σοβαρή απεργιακή κινητοποίηση της εργατικής τάξης. Αρκεί η εργατική τάξη να καταλάβει ότι απέναντί της έχει απλώς ένα δεμάτι από άχυρα (το συστατικό στοιχείο όλων των σκιάχτρων).

Κώστας Κ