Του Σταύρου Θεολόγου –Νοσηλευτή
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε το Γενάρη του 2010, αλλά κρίνουμε ότι είναι επίκαιρο
Μία απόπειρα νέας επιστημολογικής προσέγγισης σε όλο το φάσμα της Θεραπευτικής επιβάλλει να ασχοληθούμε καταρχήν με τον εργασιακό κλάδο των νοσηλευτών, όντας η «ραχοκοκαλιά» των μονάδων υγείας, σαν η μαζικότερη εργασιακή πλειοψηφία στην Υγεία και πιο συγκεκριμένα, για την εργασία , την εκπαίδευση μας.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται, και από εκεί ξεκινούνε όλα, είναι το «πώς προέκυψε η νοσηλευτική φροντίδα ως επάγγελμα, γνωστικό αντικείμενο , εργασιακός κλάδος» ;
Κάνοντας ιστορική αναδρομή στο μεσοπρόσφατο παρελθόν έως και τον περασμένο αιώνα στις ρίζες και αφετηρίες της νοσηλευτικής ως «επιστήμης», βλέπουμε την αναδυόμενη και εντεινόμενη τάση «επιστημονικοποίησης» του γνωστικού αντικειμένου με την πάροδο των ετών σε συνάρτηση με
1) τα διαρκώς επεκτεινόμενα «χωράφια» των επιμέρους κλινικών ειδικοτήτων (βλ και εξελίξεις σε τεχνολογίες αιχμής, ιατρικά μηχανήματα-συσκευές) και –μη το ξεχνάμε-
2) με τον καπιταλιστικό κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας.
Με μια αδρή σκιαγράφηση , θα λέγαμε πως στον 20ο αιώνα στην ελληνική επικράτεια παρατηρείται μια προσπάθεια αναβίωσης της «παροχής έμπρακτης αγάπης» των χριστιανών μέσα από τις παραχριστιανικές οργανώσεις οι οποίες και πήραν το πάνω χέρι στην άσκηση της νοσηλευτικής στις κυριότερες σχολές «αδελφών νοσοκόμων», κάτι που στο μέλλον έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συγκεκριμένης συντηρητικής-υποταγμένης-ανύπαρκτης ταξικής συνείδησης καθώς και συνολικής αντίληψης του νοσηλευτή για την θέση του , έχοντας υπόψη και το ότι ήταν κατεξοχήν γυναικείο επάγγελμα (βλ και δυσμενή θέση της γυναίκας στο κοινωνικό status, καθυστερημένη χειραφέτηση, κλπ) .
Πλέον από το 1979 με την ίδρυση του τμ .Νοσηλευτικής στο Καποδίστρειο και το στήσιμο των ΤΕΙ σαν Τριτοβάθμια Ιδρύματα (1983) βλέπουμε τις εντεινόμενες απαιτήσεις για συνολικότερη εκπαίδευση και κατάρτιση απέναντι στην εξέλιξη της γνώσης.
Στο σήμερα κοιτώντας, (μετά από 30 χρόνια) βλέπουμε τον εξορθολογισμό και την εκσυγχρονισμένη εμβάθυνση του επιπέδου σπουδών μαζί με την μαζική χρήση νέων τεχνικών μέσων και υποδομών στις νοσηλευτικές σχολές.
Πρέπει να δούμε πολύ συγκεκριμένα τη σημερινή εικόνα του καθημερινού νοσηλευτή βάρδιας του ΕΣΥ (και του ιδιωτικού τομέα), και θα αντιληφθούμε πολύ αναλυτικά τις αιτίες που ευθύνονται για αυτήν την εικόνα.
Πιο ειδικά, ας δούμε κάποια στοιχεία.
Ισχύει ότι ο καθημερινός νοσηλευτής της βάρδιας σε κλινικές-εντατικές-εξωτερικά ιατρεία είναι απλά ο εφαρμοστής /εκτελεστής/ διεκπεραιωτής αποφάσεων/εντολών /οδηγιών για την ανθρώπινη ζωή που φέρουνε και λαμβάνουνε πάντα κάποιοι άλλοι;
Σαφέστατα.
Και αυτό ισχύει διότι οι αποκτημένες και πιστοποιημένες γνώσεις του δεν είναι ποτέ αρκετές στη συνείδηση της κοινωνίας, της κυρίαρχης ιδεολογίας , ώστε να του εμπιστευθούνε εξολοκλήρου την τύχη ανθρώπινων ζωών.
Αποτέλεσμα ;
Πάντοτε είναι σε δεύτερο ρόλο, πάντοτε είναι βοηθός , πάντοτε είναι υπό αίρεση η αξιοπιστία των πράξεων του, των δηλώσεων του, της κλινικής πρακτικής του. (πχ πάντα σε περιπτώσεις διαφωνίας/Διχογνωμίας/αμφιβολίας «ο γιατρός μετράει καλύτερα μία ΑΠ, μία ΚΦΠ από εμάς, ή ακροάται καλύτερα έναν άρρωστο από εμάς» κλπ).
Αποτέλεσμα ;
Δεν αναλαμβάνουμε (και δε μας αναθέτουνε) καμία ευθύνη (βλ συμπεριφορά μας στους συγγενείς: «ρωτήστε τον γιατρό, θα σας ενημερώσει ο γιατρός, δε ξέρω ό,τι πει ο γιατρός»).
Αποτέλεσμα ;
Πάντα ασχολούμαστε και εμείς, στην καθημερινότητά μας, οι ίδιοι, με το τι κάνουνε οι γιατροί (ποιος τσακώθηκε με ποιόν για το ποιά και πόσα κρεβάτια θα πιάσει ο καθένας, πόσους ασθενείς-πελάτες θα βάλει κλπ) και το πώς παλεύουν αυτοί ατομικά (ή και συλλογικά/αγωνιστικά) να λύσουνε τα ζητήματά τους. Δηλαδή με ζητήματα άμεσων υλικών συμφερόντων / βιοπορισμού μία άλλης κλινικής «τάξης» / ομάδας ενώ τα δικά μας ζητήματα – όνειρα –ανάγκες (υλικά συμφέροντα, ωράριο, συνθήκες εργασίας) μένουν στο παρασκήνιο, σε δεύτερη μοίρα , στην παρανομία.
Αποτέλεσμα ;
Νιώθουμε υποχρεωμένοι, όταν «μας δίνουνε σημασία» .
Λόγω της, μέχρι πρόσφατα, «περιορισμένης» ταχύτητας εκπαίδευσής μας, αισθανόμαστε καταχαρούμενοι και υπόχρεοι όταν αποκτούμε / πιστοποιούμε νέα κομμάτια ιατρικών-κλινικών γνώσεων και επεκτεινόμαστε και στα χωράφια της ιατρικής. Αυτή ακριβώς η διαδικασία λειτουργεί σαν μηχανισμός καθυπόταξης-χειραγώγησης-ελέγχου συνειδήσεων των υποψηφίων νοσηλευτικών στελεχών στον κάθε φορά φορέα παροχής αυτής της γνώσης.
Αποτέλεσμα ;
Τελικά ,δεν αποκτούμε γνώσεις-δεξιότητες για να τις χρησιμοποιήσουμε πάνω στον άρρωστο, αλλά για να απομακρυνθούμε από τον άρρωστο και να ξεκολλήσουμε από τον βούρκο και την βαρβαρότητα του κυκλικού ωραρίου, να αναδειχθούμε σαν ελίτ πιστοποιημένη πλέον (που κυνηγάει θέσεις και αξιώματα) ανάμεσα στις χιλιάδες των καθημερινά σκληρά εκμεταλλευόμενων νοσηλευτών. Το ζητούμενο κατά την εναγώνια προσπάθεια για «ένα χαρτί», έναν «τίτλο», ένα ανταγωνιστικό «προσόν» , (μεταπτυχιακό , σεμινάρια, κλινικά φροντιστήρια κλπ) δεν είναι τόσο η κατάκτηση των γνώσεων , αλλά κυρίως η «πιστοποίηση» της κατοχής τους ώστε να διαπραγματευτούνε καλύτερα την ιδιότητα τους αυτά τα υποψήφια στελέχη στις αυριανές-επόμενες-μελλοντικές κρίσεις, αξιολογήσεις, προαγωγές στην νοσηλευτική ιεραρχία.
Αποτέλεσμα ;
Αποτέλεσμα είναι η ευφυέστατα και πολύ άξια πετυχημένη απεικόνιση/σκίτσο του «νοσηλευτή-πολυεργαλείο» που κυκλοφοράει στο Διαδίκτυο και που ευτυχώς έπεσε στην αντίληψή μας!!
Μέχρι εδώ καλά λοιπόν, τι λέμε απέναντι σε αυτά ; πώς απαντάμε ;
Οι λύσεις είναι δύο .
1) ο δρόμος της ατομικής λύσης, η προσκόλληση στην εξουσία (κάθε μορφής, πχ προϊστάμενου-διευθύνουσας, διευθυντού κλινικής, επιμελητών, «φαρμακάδων» ) και η προσωπική εξασφάλιση επιβίωση χωρίς βέβαια να εγγυάται κανείς ότι όλοι μας, συλλογικά θα σωθούμε, και
2) ο δρόμος της συλλογικής δράσης, της συλλογικής υπεράσπισης όλων όσα μας ανήκουνε.
Και μας ανήκουνε.
Δικαιούμαστε στο σήμερα , όλοι μας, οι καθημερινοί νοσηλευτές/τριες δωρεάν σπουδές/Εξειδικεύσεις/ ειδικότητες/μεταπτυχιακά ,ώστε να μην δημιουργούνται ελίτ.
Δικαιούμαστε ανθρώπινα ωράρια εργασίας , να μπει τέλος στη βαρβαρότητα του «απόγευμα-πρωί-νύχτα», γιατί όταν είσαι ανά 8 ώρες στη δουλειά, το μυαλό πλέον εξοντώνεται , και δεν προσέχει «τι προϊόν παράγει». Και αυτό δεν είναι καλό…. σε ένα επάγγελμα Υγείας, όπου «το προϊόν» είναι η διατήρηση της ανθρώπινης ζωής, η ίαση της νόσου.
Για όλα αυτά, για όλα τα παραπάνω, «για ό,τι έχει κερδηθεί, για ό,τι έχει πια χαθεί» , στο επόμενο διάστημα εμείς οι καθημερινοί νοσηλευτές του κυκλικού ωραρίου, στα χειρουργεία, τις κλινικές, στις εντατικές , θα πρέπει να ξαναβγούμε στο προσκήνιο, με έργα ξανά , τέρμα στα παρακάλια και τις προσευχές άλλων εποχών.
