Ωράρια εργασίας και νυχτερινή εργασία στους χώρους των Νοσοκομείων

Από το ΒΗΜΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ

Τα νοσοκομεία λειτουργούν σε 24ωρη βάση. Αυτό έχει ως συνέπεια την εργασία υγειονομικών ερ­γαζόμενων σε κυκλικά ωράρια (βάρδιες) για την κάλυψη των αναγκών του νοσοκομείου και την πα­ροχή υπηρεσιών όλο το 24ωρο.

Οι βάρδιες διαταράσσουν το βιολογικό ρυθμό των εργαζομένων. Το κυλιόμενο ωράριο ερ­γασίας δημιουργεί βραχυπρόθεσμες αλλά και μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία. Στις επιπτώσεις περιλαμβάνονται διαταραχές στον ύπνο, καρδιαγγειακές παθήσεις, γαστρεντέρικές διαταραχές και επιδείνωση χρονίων παθήσεων.

Ο ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης ρυθμίζεται δυσκολότερα και έχει περιγραφεί αύξηση των κρίσεων επιληψίας εργαζομένων σε εναλλασσόμενες βάρδιες.

Η αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης και καπνού συντελεί στην αύξηση των συμπτωμάτων από το καρδιαγγειακό και το γαστρεντερικό. Σε μία μελέτη βρέθηκε ότι ο κίνδυνος ισχαιμικής καρδιοπάθειας αυξάνεται ανά­λογα με τη διάρκεια απασχόλησης σε κυκλικό ωράριο.

Η κοινωνική ζωή των εργαζομένων πολλές φο­ρές διαταράσσεται. Μία άλλη μελέτη έδειξε ότι οι εργαζόμενοι σε βάρδιες παρουσιάζουν σε μεγα­λύτερη συχνότητα κατάχρηση αλκοόλ, εργασιακό στρες και συναισθηματικά προβλήματα σε σχέση με εργαζόμενους με απλό ωράριο.

Η εργασία σε βάρδιες που περιλαμβάνει τη νυκτερινή βάρδια, προκαλεί αποσυντονισμό των κιρκαδικών ρυθμών (το 24ωρο βιολογικό ρολόι του καθενός) με ψυχοσωματικές επιπτώσεις και βλαπτικά βραχυχρόνια και μακροχρόνια αποτε­λέσματα στην υγεία.

Η νυκτερινή εργασία είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που μπορεί να μεταβάλλει τις φυσιολογικές απαντήσεις του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης-επινεφριδίων και συνεπώς την ψυχο­σωματική ισορροπία και υγεία του εργαζομένου.

Ο εργαζόμενος τη νύχτα πέρα από την εκτέλεση μιας εργασίας που έρχεται σε αντίθεση με τους κιρκαδιανούς ρυθμούς του, αναγκάζεται να υποστεί και τις δυσμενείς επιπτώσεις της ελάττωσης των επαφών με την οικογένεια και την κοινωνία, οι οποίες συχνά επιδεινώνουν την ψυχολογική επιβάρυνση της νυκτερινής εργασίας.

Στα νοσοκομεία το σύστημα των βαρδιών ή ωραρίων εργασίας είναι πρωταρχικής σημασίας όχι μό­νο για τη μεγαλύτερη πιθανότητα επαγγελματικών λαθών κατά τη διάρκεια της νυκτερινής βάρδιας, αλλά κυρίως για τις συνέπειες στην κοινωνική ζωή και την υγεία των εργαζομένων.

Η εργασία σε νυχτερινή βάρδια, αποτελεί μια αντικειμενική στρεσογόνο κατάσταση για τον ορ­γανισμό κυρίως:

• στο βιολογικό επίπεδο, μέσω της διαταραχής του κύκλου ύπνου – εγρήγορσης, του φυσιολογικού κιρκαδιανού ρυθμού και των βιολογικών λειτουργιών

• στην ικανότητα προς εργασία, μέσω των φυσιολογικών αυξομειώσεων της προσοχής και της ε­τοιμότητας, με επακόλουθο το μεγαλύτερο κίνδυνο λαθών και ατυχημάτων

• στην κατάσταση της υγείας, κυρίως διαταραχές του ύπνου και της πεπτικής λειτουργίας και μα­κροχρόνια πιο σοβαρές παθολογικές καταστάσεις από το γαστρεντερικό, το νευρολογικό και το καρδιαγγειακό

• στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή, δυσκολία στη διατήρηση των συνήθων διαπροσωπικών σχέ­σεων, με επακόλουθες αρνητικές επιδράσεις στην οικογενειακή ζωή και στις κοινωνικές επα­φές.

Οι γυναίκες εκτός από τα κοινά με τους άνδρες προβλήματα, υφίστανται πρόσθετα προβλήματα που έχουν σχέση με τις οικογενειακές τους ευθύνες.

Πρόληψη

Η πρωτογενής πρόληψη περνά μέσα από μια προσεκτικά διαμορφωμένη οργάνωση της νυκτερι­νής εργασίας, με στόχο την αποτροπή της εμφάνισης παθολογικών καταστάσεων. Η οργάνωση της νυκτερινής εργασίας πρέπει να προσδιορίζει τον τρόπο της εναλλαγής του ωρα­ρίου ή της βάρδιας σε όσο το δυνατόν καλύτερα ανεκτό τρόπο από την πλειοψηφία των εργαζομένων, για να αποφεύγει μακροχρόνιες και συνεχείς αλλαγές των κιρκαδιανών ρυθμών, να εξασφαλίζει ι­κανοποιητική νυκτερινή – ανάπαυση και μια φυσιολογική οικογενειακή και κοινωνική ζωή.

Στην οργάνωση της εργασίας σε βάρδιες δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνο οι ανάγκες του νοσοκομείου, αλλά και η φυσιολογία του ατόμου και ψυχολογικές και κοινωνικές παράμετροι.

Οδηγίες εργονομικού χαρακτήρα είναι:

• η μείωση του αριθμού των ετήσιων βαρδιών,

• η μείωση του αριθμού των συνεχόμενων νυχτερινών βαρδιών,

• η προτίμηση της εναλλαγής των βαρδιών με διαφορά φάσης (πρωί, απόγευμα, βράδυ), τη στιγ­μή που αυτό βοηθά τη φυσική επιμήκυνση των βιολογικών ρυθμών και επιτρέπει μια καλύτερη αποκατάσταση του ύπνου και της κόπωσης, να μην αρχίζει νωρίς το πρωινό ωράριο και

• η καθιέρωση ημέρας ή ημερών ανάπαυσης μετά τη νυχτερινή βάρδια.

Επιπλέον επισημαίνεται η αναγκαιότητα της κατάργηση της 24ωρης και 16ωρης εργασίας κατά τη διάρκεια της εφημερίας και αντικατάσταση με 8ωρη εργασία και διαστήματα ανάπαυ­σης πριν και μετά την εφημερία.

Μέτρα στην κατεύθυνση της ελάττωσης ή εξάλειψης των αιτιών των αρνητικών επιπτώσεων είναι:

• η ελάττωση των ωρών της νυχτερινής εργασίας

• η εισαγωγή διαλειμμάτων (με δυνατότητα μικρής ανάπαυσης) στη διάρκεια της νυχτερινής βάρ­διας

• η κατανάλωση ενός ζεστού γεύματος κατά τη διάρκεια της νυχτερινής εργασίας

• η αύξηση του αριθμού των «ρεπό» και των ημερών των αργιών

• η εξασφάλιση των κατάλληλων κοινωνικών υπηρεσιών (μεταφορές, βρεφονηπιακοί σταθμοί, καταστήματα, τράπεζες) και

• :η δυνατότητα περάσματος σε ημερήσια εργασία σε περιοδικά χρονικά διαστήματα.

Ιατρική παρακολούθηση

Πριν την έναρξη της εργασίας σε βάρδιες πρέπει να υπάρχει εξασφάλιση επιμελούς ιατρικής ε­ξέτασης του εργαζομένου για τον έλεγχο της καταλληλότητας για τη συγκεκριμένη εργασία. Στη συ­νέχεια παρακολούθηση της υγείας του με κατάλληλο περιοδικό έλεγχο.

Για τα άτομα που έχουν προσβληθεί από παθήσεις οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν προκληθεί ή να επιδεινωθούν από την εργασία σε βάρδιες, πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα εξαίρεσης από την εργασία σε βάρδιες ή τη νυχτερινή εργασία.

Η νυχτερινή εργασία πρέπει να θεωρείται σαν ένας από τους παράγοντες ή καταστάσεις κινδύνου που προκαλούν ή ευνοούν την ανάπτυξη διαφόρων ασθενειών και για αυτό το λόγο -στη διάρκεια των περιοδικών ελέγχων- είναι πρωταρχικής σημασίας η έρευνα πρόωρων σημείων ή συμπτωμάτων, χα­ρακτηριστικών της δυσκολίας της προσαρμογής στη νυχτερινή εργασία.

Βιβλιογραφία;

1. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε, Ευάγγελος Αλεξόπουλος (Ιατρός Εργασίας), Ελληνική και διεθνής εμπειρία εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών των εργαζομένων στα νοσοκομεία
2. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε , Υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας των Νοσοκομείων, Μάιος 2007 Α Έκδοση.
3. Δρ. Φρανς Σηρ, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)

Απο την

Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας

των εργαζομένων του Γ. Νοσοκομείου Σερρών