Οι απόψεις μας για τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (1)

Τι είναι οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα(ΣΔΙΤ);

Ο όρος σύμπραξη μας παραπέμπει σε συνεργασία. Άρα οι ΣΔΙΤ είναι μια μορφή συνεργασίας ανάμεσα στο Δημόσιο Τομέα και στον Ιδιωτικό Τομέα για την κατασκευή κοινωφελών έργων και παροχή κοινωφελών υπηρεσιών.

Γιατί τόσος ντόρος για τις ΣΔΙΤ;

Μορφές συνεργασίας ανάμεσα στους δυο τομείς της καπιταλιστικής οικονομίας είχαμε από παλιά τόσο στη Ευρώπη με την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου,όσο και στη χώρα μας με την ΟΥΛΕΝ για την ύδρευση της Αθήνας τη δεκαετία 1920-1930, αλλά και την ΠΑΟΥΕΡ για την ηλεκτροδότηση.Πριν από λίγα χρόνια με μια τέτοια συνεργασία κατασκευάστηκε η Αττική Οδός που την εκμεταλλεύεται η κοινοπραξία του Μπόμπολα, το αεροδρόμιο των Σπάτων ,η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, η υποθαλάσσια ζεύξη Πρέβεζας-Ακτίου.

Τότε γιατί αφού τέτοιες συνεργασίες ανθούν εδώ και δεκαετίες γίνεται τόσος ντόρος για τις ΣΔΙΤ;

Θα μπορέσουμε να δώσουμε μια απάντηση αν, έστω και επιγραμματικά, δούμε τους τρόπους με τους οποίους κατασκευάζονται τα Δημόσια και Κοινωφελή έργα στην Ελλάδα.

Μέχρι πρίν λίγα χρόνια στη χώρα μας κυριαρχούσαν τα έργα που προκήρυσσε το Δημόσιο και ανελάμβαναν να τα κατασκευάσουν και να τα παραδώσουν στο Δημόσιο διάφορες εταιρείες έναντι αμοιβής.Τά έργα χρηματοδοτούνταν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Η ιδιοκτησία ,η αξιοποίηση,η λειτουργία και η συντήρηση του έργου ανήκει στο Δημόσιο.Ο ρόλος του Ιδιώτη αρχίζει και τελειώνει με την κατασκευή του έργου.
Τα έργα αυτά αν και ήταν ενταγμένα στο ευρύ πλαίσιο της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγωγής (π.χ.δρόμοι για την ταχύτερη και ασφαλέστερη διακίνηση εμπορευμάτων), κάλυπταν και υπαρκτές κοινωνικές ανάγκες(ταχύτερη και ασφαλέστερη μετακίνηση των πολιτών).

Μετά και ιδιαίτερα με τις διαδοχικές κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ έχουμε το πέρασμα σε ένα νέο στάδιο. Τώρα έχουμε μια πιο άμεση εμπλοκή του Ιδιωτικού Τομέα τόσο στη κατασκευή όσο και στη λειτουργία των κοινωφελών έργων.Πρόκειται για τα λεγόμενα έργα παραχώρησης ή συγχρηματοδότησης. Με τέτοιο τρόπο κατασκευάστηκε το αεροδρόμιο των Σπάτων ,η Αττική Οδός,η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου.
Σε αυτές τις περιπτώσεις χρηματοδότες του έργου είναι το Δημόσιο και οι Ιδιώτες επιχειρηματίες είτε με δικά τους κεφάλαια είτε με δάνεια από τράπεζες.
Το έργο μετά το πέρας της κατασκευής ανήκει στο Δημόσιο,το οποίο όμως το παραχωρεί στον ιδιώτη χρηματοδότη-επενδυτή προς εκμετάλλευση ,για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που καθορίζεται από τη σύμβαση (20-30 χρόνια). Μετά την πάροδο αυτού του χρονικού διαστήματος η εκμετάλλευση του έργου περνάει στο Δημόσιο.
Στα έργα αυτά οι διαδικασίες ανάθεσης και κατασκευής είναι σύμφωνες με το νομοθετικό πλαίσο περί δημοσίων έργων και λόγω των υψηλών προϋπολογισμών υπόκεινται σε ελέγχους από το ελεγκτικό συνέδριο και κυρώνονται από την Βουλή.

Τα τελευταία χρόνια περνάμε σε ένα τρίτο στάδιο το οποίο χαρακτηρίζεται από καθολική εμπλοκή του Ιδιωτικού κεφαλαίου στη κατασκευή και λειτουργία των κοινωφελών έργων και παροχή κοινωφελών υπηρεσιών.Είναι τα περίφημα έργα ΣΔΙΤ με βάση τα οποία έχει προγραμματιστεί να κατασκευαστεί και το νέο Νοσοκομείο της Πρέβεζας.
Το έργο πλέον από την μελέτη,κατασκευή ,λειτουργία, διαχείριση και συντήρηση δεν ανήκει πλέον στο Δημόσιο.Η χρηματοδότησή του γίνεται καθ' ολοκληρίαν από τον Ιδιώτη -επενδυτή με δικά του κεφάλαια και με δάνεια από τράπεζες.
Κατα την διάρκεια της σύμβασης που είναι μακροχρόνια (π.χ. 30 χρόνια), το έργο ανήκει στον Ιδιώτη.Αυτός είτε το νοικιάζει στο Δημόσιο( με ετήσιο τέλος διαθεσιμότητας) για να παρέχει αυτό κάποιες υπηρεσίες και ταυτόχρονα ο ιδιώτης εκμεταλλεύεται τις όποιες κερδοφόρες υπηρεσίες έχει(πχ. πάρκινγκ, εστατόρια κλπ) ,είτε το εκμεταλλεύεται ο ίδιος ο ιδιώτης όλο το έργο και επιβάλλει στους τελικούς χρήστες ανταποδοτικά τέλη(π.χ.διόδια).
Οι συμβάσεις αυτές δεν υφίστανται προσυμβατικό έλεγχο από το ελεγκτικό συνέδριο ούτε υπάρχει η δυνατότητα άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου επί των συμβάσεων αυτών.
Αποφασίζονται από την Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ ( Υπουργός Οικονομίας, ΥΠΕΧΩΔΕ,Υπουργός Ανάπτυξης σαν τακτικά μέλη και σαν έκτακτο μέλος ο Υπουργός που εποπτεύει τον φορέα στον οποίο θα γίνει η ΣΔΙΤ). Καλύπτονται εν πολλοίς από ένα πέπλο αδιαφάνειας.Ακόμα και το μοναδικό έγγραφο που αποτελεί εχέγγυο για την διαφύλαξη του Δημόσιου συμφέροντος ,δηλαδή το σχέδιο σύμβασης του έργου, δεν συμπεριλαμβάνεται στα τεύχη δημοπράτησης του εργου ΣΔΙΤ και δεν δημοσιοποιείται.

Συμπερασματικά το καινούργιο που έχουμε με τις τελευταίες μορφές ΣΔΙΤ, είναι ότι έχουμε μια παραπέρα προώθηση και γενίκευση της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης των κοινωφελών έργων υποδομής αλλά και των υπηρεσιών.

Συνεχίζεται....